Audyt i dyrektywa Atex

Dyrektywa ATEX- czym jest i co to właściwie oznacza?

ATEX jest aktem prawnym, dyrektywą Unii Europejskiej dostępną pod symbolem ATEX 2014/34/UE (do 19.04.2016r 94/9/WE). Nazwa ATEX pochodzi od francuskiego Atmosphères Explosibles co w dosłownym tłumaczeniu oznacza atmosfery wybuchowe. Przy jej pomocy ustalono ogólnoeuropejskie wymagania zasadnicze, które musi spełniać każdy wyrób, przeznaczony do użytku w strefach zagrożonych wybuchem. Dyrektywa ATEX to niebywale obszerny dokument, który jest bezpośrednio powiązany z licznymi normami. Normy skojarzone z ATEX określają szczegółowe wymagania względem materiałów i produktów. Wszystkie kwestie nieuwzględnione w dyrektywie ATEX czy normach pozostają przedmiotem regulacji ustawodawstwa w poszczególnych krajach członkowskich UE. Nadrzędną zasadą jest jednak, iż regulacje te nie mogą zaostrzać wymagań dyrektywy ATEX ani też stać w sprzeczności z jej zapisami.

Dyrektywa ATEX 2014/34/UE określa szczegółowo wymagania z zakresu projektowania i budowy wszystkich typów urządzeń przeznaczonych do użytkowania w strefach wybuchowych. Dyrektywa obejmuje również procedury oceny zgodności i zakres dokumentacji technicznej a także procedury sposobu znakowania systemów ochronnych i urządzeń przeznaczonych do użytku w strefach zagrożonych wybuchem.

Tytuły obowiązujących dyrektyw ATEX

Dyrektywa ATEX 2014/34/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej.

Dyrektywa ATEX 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników narażonych na przebywanie w środowiskach potencjalnie wybuchowych.

Jak rozpoznać produkty zgodne z normą ATEX? Oznaczenie atex

Dyrektywa wymusza znakowanie CE (tzw. oznaczenie Atex) dlatego też wszystkie wyroby zgodne z jej zapisami zostają oznaczone symbolem Ex. Aby taki znak mógł zostać umieszczony na towarze musiał on zostać wcześniej oznakowany przez producenta znakiem CE oraz przejść procedurę oceny zgodności, w której obowiązkowy udział bierze tzw. strona trzecia. Stroną trzecią może być dowolna jednostka notyfikowana. W przypadku użycia przez producenta innych modułów niż moduł A, wystarczająca jest wewnętrzna kontrola produkcji.

Po co powstała ogólnoeuropejska dyrektywa ATEX?

Brak jednolitych przepisów w zakresie bezpieczeństwa w poszczególnych krajach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i później – Unii Europejskiej powodowały spore utrudnienia w przepływie towarów pomiędzy państwami członkowskimi. Był to główny powód, dla którego zdecydowano się na ujednolicenie przepisów dotyczących bezpieczeństwa przeciwwybuchowego.

Dyrektywa ATEX została wprowadzona 23 marca 1994 roku. Jednocześnie zastąpiła ona trzy stare dyrektywy 76/117/EEC, 79/196/EEC, 97/53/EEC i 83/130/EEC, które tym samym straciły moc. Działanie to doprowadziło do ujednolicenia europejskiego rynku wewnętrznego w zakresie wymagań stawianych przez urządzeniami i systemami ochronnymi dedykowanymi do zastosowania w przestrzeniach zagrożenia wybuchem. Ostatecznie zapisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 94/9/WE ATEX weszły w życie 1 lipca 2003 roku, a w Polsce 1 maja 2004 roku co pokrywa się z datą przystąpienia naszego kraju do Unii Europejskiej. Dopełnieniem wprowadzonych zapisów była również dyrektywa 1999/92/WE ATEX137 zwana również ATEX USERS, wprowadzona 16 grudnia 1999 roku. Dotyczyła ona minimalnych wymagań względem bezpieczeństwa pracy, w miejscach pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa. Dyrektywa z 1994 roku przeszła od tamtego czasu pewne przeobrażenie i obecnie obowiązuje wersja wprowadzona w 2016 roku. Aktualizacja przyczyniła się także do zaktualizowania większości norm i danych, które w porównaniu do poprzedniej wersji utraciły już swoją aktualność. Działania te doprowadziły do stopniowego zwiększania bezpieczeństwa przez eliminację lub maksymalne zmniejszenie ryzyka wystąpienia spontanicznego zapłonu czy wybuchu na skutek użytkowania różnego rodzaju urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem. Dotyczy to zarówno stref elektrycznych jak i nieelektrycznych.

Dyrektywa ATEX a Polskie ustawodawstwo

Polska przystępując do Unii Europejskiej zobowiązała się dostosować swoje wewnętrzne ustawodawstwo do przepisów wspólnotowych. Dotyczyło to również dyrektywy ATEX. W związku z tym pierwszą dyrektywę wprowadzona do polskiego ustawodawstwa już w 2003 roku. Jednak weszła ona w życie 1 maja 2004 roku wraz z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Dyrektywa, po zmianach, została w Polsce wprowadzona rozporządzeniem Ministra Rozwoju z dnia 6 czerwca 2016 r. (Dz. U. poz. 817). Druga dyrektywa  została natomiast wprowadzona przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 29 maja 2003 r. (z późn. zm.) i zaczęły obowiązywać 25 lipca 2003 roku. Natomiast 31 października 2010 roku weszło w życie zmienione rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 8 lipca 2010 roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia atmosfery wybuchowej w miejscu pracy (Dz. U. Nr 138, poz. 931) i zastąpiło ono wcześniejsze rozporządzenie z 2003 roku.

W 2011 roku w Radzie Unii Europejskiej rozpoczęto prace legislacyjne, które miały za zadanie ujednolicenie dyrektywy z wymaganiami Nowych Ram Prawnych Decyzji 768/2008/WE. Zaowocowało to wydaniem nowej dyrektywy ATEX 2014/34/UE, która obowiązuje od 20 kwietnia 2016 r. zastępując dotychczasową dyrektywę 94/9/WE. Trzeba jednak pamiętać, że dyrektywy te należy czytać i interpretować razem z ustawą na podstawie, której zostały wydane. Odnośnik do właściwej ustawy można znaleźć zawsze na początku każdego z rozporządzeń.

Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem zgodnie z dyrektywą ATEX

Ważnym elementem dyrektywy ATEX a także naszych usług w zakresie obsługi przeciwwybuchowej jest klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem. Klasyfikacja ta została precyzyjnie określona w załączniku nr I do dyrektywy 1999/92/WE ATEX137 z dnia 16.12.1999 O minimalnych wymaganiach zwiększających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników potencjalnie narażonych przy pracy w obszarach z atmosferą wybuchową.

Zgodnie z zapisami załącznika przestrzenie zagrożone wybuchem podzielono na strefy zagrożenia. Dzięki umiejętności odczytywania oznaczeń stref zagrożenia możemy otrzymać informację zarówno o rodzaju zagrożenia, jak i o jego intensywności. Strefa zagrożona wybuchem może być zarówno przestrzenią otwartą jak i zamkniętą i ściśle wiąże się z występowaniem w atmosfery wybuchowej w obszarze wyznaczonej strefy. Z kolei atmosfera wybuchowa powstaje z zawieszonej w powietrzu mieszanki substancji palnych pod postacią gazów, par, mgieł lub pyłów, których spalanie natychmiast po zapłonie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę. Jest to proces wyjątkowo gwałtowny i szczególnie niebezpieczny dlatego tak ważne jest zachowanie odpowiednich środków ostrożności w strefach zagrożonych wybuchem.

Kto powinien zadbać o zaklasyfikowanie przestrzeni do odpowiedniej strefy?

Za czynność tą odpowiada inwestor, projektant obiektu budowlanego oraz jego użytkownik końcowy. Oferujemy pełne doradztwo i pomoc również na tym etapie.

Strefy wybuchowe dzieli się na trzy podstawowe grupy:

• strefę 0, w której atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, utrzymuje się przez długi okres czasu (powyżej 1000 h/rok),
• strefę 1, gdzie atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, występuje czasowo (od 10 do 1000 h/rok),
• strefę 2, w której atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, występuje rzadko (do 10h/rok).

Oprócz tego strefy wybuchowe dzieli się także na dwie kategorie- G i D. Podział ten odnosi się do rodzaju substancji palnych występujących w atmosferze. Oznaczenie strefy G symbolizuje obecność substancji niebezpiecznych w postaci gazu, par i mgieł. Natomiast w przypadku oznaczenia strefy D odnosi się ono do zagrożenia w postaci pyłu. Natomiast w przypadku zagrożeń z kategorii D, powyższe oznaczenia stref zmienia się odpowiednio na 20, 21 i 22.

Grupy urządzeń przeciwwybuchowych zgodnie z dyrektywą ATEX

Przy projektowaniu i doborze urządzeń przeciwwybuchowych warto zwrócić uwagę również na ich podział na grupy. Pomoże to lepiej dopasować urządzenie do zagrożenia występującego w danym obszarze.

• grupa I- są to urządzenia przeznaczone do pracy w podziemiach kopalnianych, oraz naziemnych częściach kopalń zagrożonych wybuchem. Dotyczą sytuacji zagrożenia wybuchem metanu lub pyłu węglowego.
• grupa II- to urządzenia przeznaczone do pracy w obszarach zagrożonych wybuchem gazów, par, mgieł. W ramach tej grupy wyróżnia się podział na trzy podgrupy:
  • podgrupa A- jest to grupa propanowa (np. aceton, alkohol metylowy, alkohol etylowy),
  • podgrupa B- to grupa etylenowa (np. etylen, siarkowodór),
  • podgrupa C- jest grupą wodorową (np. acetylen, wodór hydrazyna),
• grupa III- odnosi się do urządzeń przeznaczonych do pracy w obszarach zagrożonych pyłem palnym. W jej obrębie również występują trzy podgrupy:
  • podgrupa A- znajduje zastosowanie w odniesieniu do palnych unoszących się cząsteczek,
  • podgrupa B- dotyczy pyłów nieprzewodzących,
  • podgrupa C- odnosi się do pyłów przewodzących.

Zarówno dyrektywa ATEX jak i towarzyszące jej normy oraz polskie rozporządzenia stanowią bardzo obszerną bazę dokumentów. Dlatego też prawidłowe wypełnienie wymogów zawartych w dyrektywie ATEX a także przeprowadzenie audytu ATEX wymaga nie tylko ogromnej wiedzy ale również doświadczenia w zakresie pracy z urządzeniami przeciwwybuchowymi. Warto zdecydować się na pomoc i doradztwo specjalistów w tym zakresie. Polecamy usługi naszej firmy w zakresie norm dyrektywy ATEX oraz audytu ATEX.

Oferujemy realizację audytów ATEX oraz ekspertyz ATEX związanych z bezpieczeństwem wybuchowym. Nasze usługi świadczymy na każdym etapie decyzyjnym poczynając od rozpoznania problemu zagrożenia wybuchem w fazie prac projektowych przez ekspertyzy w fazie prac montażowych i odbiorowych a kończąc na wspomaganiu naszych klientów podczas eksploatowania urządzeń i linii technologicznych.