Audyt i dyrektywa Atex

Dyrektywa ATEX – czym jest i co oznacza?

Dyrektywa ATEX, znana również pod symbolem ATEX 2014/34/UE (wcześniej 94/9/WE do 19.04.2016 r.), to kluczowy dokument w kontekście bezpieczeństwa w miejscach pracy narażonych na wybuch. Nazwa ATEX pochodzi od francuskiego terminu “Atmosphères Explosibles”, co dosłownie tłumaczy się jako “atmosfery wybuchowe”. Jest to akt prawny Unii Europejskiej, który ustala ogólnoeuropejskie wymagania dla każdego wyrobu przeznaczonego do użytku w strefach zagrożonych wybuchem.

O jakich wymaganiach mowa?

Dyrektywa ATEX to niebywale obszerny dokument, który jest bezpośrednio powiązany z licznymi normami. Te z kolei określają szczegółowe wymagania względem materiałów i produktów. Wszystkie kwestie nieuwzględnione w dyrektywie ATEX czy normach pozostają przedmiotem regulacji ustawodawstwa w poszczególnych krajach członkowskich UE. Nadrzędną zasadą jest jednak, iż regulacje te nie mogą zaostrzać wymagań rozporządzenia ani też stać w sprzeczności z jej zapisami.Dyrektywa ATEX 2014/34/UE określa szczegółowo wymagania z zakresu projektowania i budowy wszystkich typów urządzeń przeznaczonych do użytkowania w strefach wybuchowych. Obejmuje ona również procedury oceny zgodności i zakres dokumentacji technicznej, a także procedury sposobu znakowania systemów ochronnych i urządzeń przeznaczonych do użytku w miejscach zagrożonych wybuchem.

Wymagania Unii Europejskiej

Unia Europejska przywiązuje wielką wagę do bezpieczeństwa w miejscach pracy, zwłaszcza w strefach zagrożonych wybuchem. Aby zapewnić ochronę pracowników oraz minimalizować ryzyko związane z eksplozjami, wprowadzono rygorystyczne wymagania i standardy, które muszą być przestrzegane przez producentów oraz użytkowników urządzeń i systemów ochronnych.

Regulacje dotyczące urządzeń i systemów ochronnych

Zgodnie z dyrektywą ATEX, wszelkie urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem muszą spełniać określone kryteria i standardy. Te wymagania gwarantują, że produkty te są nie tylko skuteczne, ale przede wszystkim bezpieczne dla użytkowników. Oznacza to, że każde urządzenie musi być odpowiednio oznakowane, a także musi być dostarczane z instrukcją obsługi i informacjami dotyczącymi bezpiecznego użytkowania w strefach zagrożonych wybuchem.Producenci są zobowiązani do przeprowadzenia rygorystycznych testów i ocen, aby potwierdzić zgodność swoich produktów z normami dyrektywy. Bezpieczeństwo w strefach zagrożonych wybuchem jest priorytetem dla Unii Europejskiej.

Dlaczego wprowadzono ogólnoeuropejskie obowiązki na producentów?

W odpowiedzi na brak spójnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa w krajach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a później Unii Europejskiej, który utrudniał swobodny przepływ towarów, powstała dyrektywa ATEX. Jej celem było ujednolicenie standardów bezpieczeństwa przeciwwybuchowego na terenie całej Europy. Wprowadzona 23 marca 1994 roku dyrektywa zastąpiła cztery wcześniejsze akty prawne, harmonizując tym samym europejski rynek w zakresie wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych w miejscach zagrożonych wybuchem. Zapisy tej dyrektywy stały się obowiązujące w Polsce 1 maja 2004 roku, zbiegając się z datą naszego przystąpienia do Unii Europejskiej.Uzupełnieniem była dyrektywa ATEX 137 z 1999 roku, skupiająca się na minimalnych wymaganiach bezpieczeństwa pracy w miejscach, gdzie istnieje ryzyko atmosfery wybuchowej. Zarządzenie z 1994 roku przeszło ewolucję, a aktualna wersja z 2016 roku wprowadziła nowoczesne normy i dane, zwiększając bezpieczeństwo poprzez minimalizację ryzyka wybuchów w strefach zagrożonych, zarówno elektrycznych, jak i nieelektrycznych.

Tytuły obowiązujących aktów prawnych

Dyrektywy ATEX stanowią kluczowy element europejskiego ustawodawstwa w zakresie bezpieczeństwa w miejscach pracy narażonych na wybuch. Głównym celem rozporządzeń jest zapewnienie, że zarówno urządzenia, jak i środowisko pracy spełniają najwyższe standardy bezpieczeństwa.Na przestrzeni lat powstało kilka dyrektyw, gdzie pierwszą z nich była ATEX 95 (94/9/WE). Miała ona na celu ujednolicenie przepisów państw członkowskich dotyczących systemów ochronnych oraz urządzeń używanych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Skierowana była głównie do producentów, określając wymagania dla urządzeń i systemów ochronnych. Wdrożenie tej dyrektywy stało się obowiązkowe dla krajów członkowskich UE od 1 lipca 2003 r.Obecnie jednak Istnieją dwa główne akty prawne w tym obszarze – dyrektywa ATEX 114 oraz ATEX 137.

1. Dyrektywa ATEX 2014/34/UE (ATEX 114) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014 r. Dotyczy ona harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Jej głównym celem jest zapewnienie, że wszystkie produkty używane w strefach zagrożonych wybuchem spełniają określone standardy bezpieczeństwa.
2. Dyrektywa ATEX 1999/92/WE (ATEX 137) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. Skupia się ona na minimalnych wymaganiach dotyczących poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników, którzy są narażeni na ryzyko przebywania w środowiskach potencjalnie wybuchowych. Jej nadrzędnym celem jest ochrona pracowników przed ryzykiem związanym z eksplozją w miejscu pracy.

Obie dyrektywy są niezbędne do zapewnienia kompleksowego podejścia do bezpieczeństwa w miejscach narażonych na ryzyko wybuchu w całej Unii Europejskiej.

Jak rozpoznać produkty spełniające normę ATEX?

Produkty zgodne z zarządzeniem są łatwo rozpoznawalne dzięki specyficznemu oznaczeniu. Kluczowym symbolem wskazującym na zgodność z normą ATEX jest znak “Ex”. Ponadto każdy wyrób spełniający wymagania musi być oznaczony znakiem CE, co jest często nazywane oznaczeniem ATEX. Ważne jest, aby pamiętać, że przed umieszczeniem tych oznaczeń na produkcie, musi on przejść szczegółową procedurę oceny zgodności. W tej procedurze obowiązkowo uczestniczy tzw. strona trzecia, która jest jednostką notyfikowaną. Jeśli producent zdecyduje się na użycie innych modułów niż moduł A, wystarczy, że przeprowadzi wewnętrzną kontrolę produkcji. Dzięki tym oznaczeniom konsumenci i przedsiębiorstwa mogą być pewni, że dany produkt spełnia najwyższe standardy bezpieczeństwa określone w dyrektywie.

Dyrektywa a polskie ustawodawstwo

W momencie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej nasz kraj podjął obowiązek dostosowania krajowego ustawodawstwa do standardów europejskich, w tym również w zakresie dyrektywy ATEX. Pierwsze kroki w tym kierunku podjęto już w 2003 roku, choć pełne wdrożenie zarządzenia miało miejsce 1 maja 2004 roku, symbolicznie zbiegając się z datą naszego wstąpienia do Wspólnoty. Aktualizacje i zmiany w dokumencie zostały uwzględnione w polskim prawie za sprawą rozporządzenia Ministra Rozwoju z 6 czerwca 2016 r. (Dz. U. poz. 817). Z kolei druga dyrektywa została zaimplementowana w polskim systemie prawnym dzięki działaniom Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w 2003 roku, a jej zaktualizowana wersja weszła w życie 31 października 2010 roku.W 2011 roku, w ramach prac Rady Unii Europejskiej, podjęto inicjatywę dostosowania rozporządzenia do Nowych Ram Prawnych, określonych w Decyzji 768/2008/WE. Efektem tych działań była publikacja nowego zarządzenia ATEX 2014/34/UE, które zaczęło obowiązywać od 20 kwietnia 2016 roku, zastępując poprzednią wersję – 94/9/WE. Ważne jest podkreślenie, że interpretacja każdej dyrektywy powinna odbywać się w kontekście ustawy, na podstawie której została wydana. Odpowiednie odniesienia do ustaw bazowych można zawsze znaleźć na wstępie danego zarządzenia.

Przepisy a strefy zagrożone wybuchem

Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem stanowi kluczowy aspekt dyrektywy ATEX i jest nieodłącznym elementem naszych usług w zakresie bezpieczeństwa przeciwwybuchowego. Zgodnie z załącznikiem nr I do dyrektywy 1999/92/WE ATEX137, przestrzenie narażone na ryzyko wybuchu zostały podzielone na określone strefy. Klasyfikacja ta pozwala na precyzyjne określenie rodzaju oraz intensywności zagrożenia w danym obszarze. Atmosfera wybuchowa, będąca mieszanką substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów, może powstać zarówno w przestrzeniach otwartych, jak i zamkniętych. Jej obecność w danym obszarze determinuje klasyfikację strefy zagrożenia. Jakie wyróżnia się przestrzenie?

• Strefa 0 (gazy) / Strefa 20 (pyły): teren, w którym przez długi czas lub stale występuje atmosfera wybuchowa w postaci mieszaniny gazów, par lub mgieł z powietrzem, lub obszar, w którym przez długi czas lub stale występuje atmosfera wybuchowa w postaci chmur pyłu w powietrzu.
• Strefa 1 (gazy) / Strefa 21 (pyły): obszar, w którym podczas normalnej eksploatacji sporadycznie może wystąpić atmosfera wybuchowa w postaci mieszaniny gazów, par lub mgieł z powietrzem, lub obszar, w którym sporadycznie może wystąpić atmosfera wybuchowa w postaci chmur pyłu w powietrzu.
• Strefa 2 (gazy) / Strefa 22 (pyły): sektor, w którym podczas normalnej eksploatacji nie występuje atmosfera wybuchowa, a jeśli wystąpi, to tylko przez krótki czas, w postaci mieszaniny gazów, par lub mgieł z powietrzem, lub obszar, w którym krótkotrwale może wystąpić atmosfera wybuchowa w postaci chmur pyłu w powietrzu.

Kategorie G i D oraz odpowiedzialność za wyznaczenie stref

Oprócz tego strefy wybuchowe dzieli się także na dwie kategorie – G i D. Podział ten odnosi się do rodzaju substancji palnych występujących w atmosferze. Oznaczenie strefy G symbolizuje obecność substancji niebezpiecznych w postaci gazu, par i mgieł. Natomiast w przypadku oznaczenia strefy D odnosi się ono do zagrożenia w postaci pyłu. Natomiast w przypadku zagrożeń z kategorii D, powyższe oznaczenia stref zmienia się odpowiednio na 20, 21 i 22.Za sklasyfikowanie przestrzeni do konkretnej strefy odpowiedzialny jest inwestor, projektant obiektu budowlanego oraz jego użytkownik końcowy.Oferujemy pełne doradztwo i pomoc również na tym etapie – jeśli potrzebujesz pomocy, skontaktuj się z nami!

Grupy urządzeń przeciwwybuchowych

Przy projektowaniu i doborze urządzeń przeciwwybuchowych warto zwrócić uwagę również na ich podział na grupy. Pomoże to lepiej dopasować urządzenie do zagrożenia występującego w danym obszarze.

• Grupa I – są to urządzenia przeznaczone do pracy w podziemiach kopalnianych, oraz naziemnych częściach kopalń zagrożonych wybuchem. Dotyczą sytuacji zagrożenia wybuchem metanu lub pyłu węglowego.
• Grupa II – to urządzenia przeznaczone do pracy w obszarach zagrożonych wybuchem gazów, par, mgieł. W ramach tej grupy wyróżnia się podział na trzy podgrupy:
  • podgrupa A- jest to grupa propanowa (np. aceton, alkohol metylowy, alkohol etylowy),
  • podgrupa B- to grupa etylenowa (np. etylen, siarkowodór),
  • podgrupa C- jest grupą wodorową (np. acetylen, wodór hydrazyna),
• Grupa III – odnosi się do urządzeń przeznaczonych do pracy w obszarach zagrożonych pyłem palnym. W jej obrębie również występują trzy podgrupy:
  • podgrupa A- znajduje zastosowanie w odniesieniu do palnych unoszących się cząsteczek,
  • podgrupa B- dotyczy pyłów nieprzewodzących,
  • podgrupa C- odnosi się do pyłów przewodzących.

Atex Doradztwo – kompleksowe usługi, z których warto skorzystać

Zarówno dyrektywa ATEX, jak i towarzyszące jej normy oraz polskie rozporządzenia stanowią bardzo obszerną bazę dokumentów. Dlatego też prawidłowe wypełnienie wymogów zawartych w rozporządzeniu, a także przeprowadzenie audytu ATEX wymaga nie tylko ogromnej wiedzy, ale również doświadczenia w zakresie pracy z urządzeniami przeciwwybuchowymi. Warto zdecydować się na pomoc i doradztwo specjalistów w tym zakresie.Zastanawiasz się nad bezpieczeństwem swojego przedsiębiorstwa w kontekście stref zagrożonych wybuchem? Dyrektywa ATEX nie jest dla Ciebie jasna? Niezależnie od tego, czy potrzebujesz fachowej wiedzy, czy też audytu w tym obszarze, jesteśmy tu, by Ci pomóc.Specjalizujemy się w zagadnieniach związanych z bezpieczeństwem w strefach zagrożonych wybuchem. Nasza misja to zapewnienie, że Twoje przedsiębiorstwo działa zgodnie z najwyższymi standardami bezpieczeństwa, opartymi na dyrektywie ATEX i polskim ustawodawstwie. Nasze usługi są kompleksowe, a nasi eksperci zawsze gotowi, by dostarczyć Ci niezbędnych informacji i wsparcia.W ramach naszej działalności przeprowadzamy:

• ekspertyzy oparte o dyrektywę ATEX,
• audyty ATEX oraz analizy HAZOP,
• dokumenty zabezpieczające przed wybuchem,
• oceny ryzyka i zagrożenia wybuchem,
• analizy układów sterowania,
• wyznaczanie stref zagrożonych wybuchem,
• oceny zgodności maszyn.

Nie czekaj, zadbaj o bezpieczeństwo swojego biznesu już dziś! Skontaktuj się z nami pod numerem: +48 690 025 027 lub wypełnij formularz kontaktowy. Nasz zespół z chęcią odpowie na wszystkie Twoje pytania i pomoże dostosować Twoje przedsiębiorstwo do najwyższych standardów bezpieczeństwa. Zapraszamy!

FAQ

Czym jest dyrektywa ATEX?

Dyrektywa ATEX, która pochodzi z Parlamentu Europejskiego, dotyczy norm bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, gdzie istnieje zagrożenie wybuchem.

Od kiedy obowiązuje dyrektywa?

Dyrektywa ATEX obowiązuje od dnia 16 grudnia 1996 r., której celem było ujednolicenie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia pracowników na stanowiskach pracy w przestrzeni zagrożonej wybuchem w państwach członkowskich.

Jakie przepisy dotyczą systemów ochronnych, które są przeznaczone do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej?

Głównym przepisem jest dyrektywa ATEX 2014/34/UE.

Czy każdy system ochronny musi posiadać certyfikat zgodności z dyrektywą ATEX?

Tak – jest on potwierdzeniem zgodności z wymaganiami dyrektywy.

Kto jest odpowiedzialny za nadzór nad przestrzeganiem tych przepisów?

Nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących systemów ochronnych w atmosferze potencjalnie wybuchowej sprawują jednostki notyfikowane oraz odpowiednie organy państwowe, takie jak Państwowa Inspekcja Pracy.

Jakie zmiany wprowadzono w ATEX 114?

Wydłużono między innymi czas obowiązywania certyfikatów, wprowadzono procedurę oceny zgodności dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Wprowadzono również procedury oceny zgodności z wybranymi aspektami bezpieczeństwa funkcjonalnego.

Dlaczego dokonano zmiany z ATEX 95 na ATEX 114?

ATEX 114 oferuje bardziej szczegółowe wytyczne dotyczące oceny zgodności, uwzględnia najnowsze standardy technologiczne i wprowadza procedurę oceny zgodności z wybranymi aspektami bezpieczeństwa funkcjonalnego.

Jak uzyskać certyfikat ATEX?

Aby uzyskać certyfikat ATEX, producent musi poddać swój produkt ocenie zgodności z wymaganiami dyrektywy. Proces ten obejmuje przeprowadzenie niezbędnych testów i analiz, które potwierdzają, że produkt spełnia określone kryteria bezpieczeństwa. Po pomyślnym przejściu tej procedury produkt otrzymuje certyfikat potwierdzający jego zgodność z normami ATEX.

Kto wydaje certyfikat?

Certyfikat jest wydawany przez jednostki notyfikowane – są to niezależne organizacje upoważnione przez państwa członkowskie Unii Europejskiej do przeprowadzania oceny zgodności w zakresie wymagań dyrektywy.

Gdzie mogę znaleźć listę jednostek notyfikowanych upoważnionych do wydawania certyfikatów ATEX?

Lista dostępna jest na stronie Komisji Europejskiej w bazie NANDO (New Approach Notified and Designated Organisations).

Czy każde urządzenie używane w strefie zagrożonej wybuchem musi posiadać certyfikat ATEX?

Tak, każde urządzenie i system ochronny przeznaczony do użytku w strefach zagrożonych wybuchem musi posiadać certyfikat potwierdzający jego zgodność z wymaganiami zawartymi w zarządzeniu.

Jak czytać oznaczenia ATEX?

Symbol “Ex” wskazuje, że produkt jest przeznaczony do użytku w strefach zagrożonych wybuchem. Kolejne litery i cyfry określają typ zagrożenia (np. gaz czy pył), kategorię urządzenia oraz strefę, w której może być bezpiecznie używany.

Jakie wymagania muszą spełniać urządzenia i systemy ochronne?

Przede wszystkim muszą być one zaprojektowane tak, aby minimalizowały ryzyko wybuchu. To oznacza, że muszą być skonstruowane tak, aby nie powodowały, nie zainicjowały ani nie przyczyniały się do wybuchu atmosfery wybuchowej. Dodatkowo muszą być one zgodne z dyrektywą ATEX, co wymaga udowodnienia zgodności przez producenta.

Po co wprowadzono ogólnoeuropejskie regulacje?

Te przepisy mają na celu zapewnienie, że urządzenia i systemy ochronne są odpowiednio skonstruowane i bezpieczne do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem

Dlaczego obecnie obowiązujące dyrektywy są ważne?

Po pierwsze, dyrektywa ATEX gwarantuje bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy, gdzie istnieje ryzyko wybuchu. Po drugie, pomaga producentom urządzeń i systemów ochronnych zrozumieć, jakie wymagania muszą spełniać, aby ich produkty były bezpieczne do użytku w atmosferze wybuchowej.

Czy zarządzenie dotyczy tylko producentów?

Nie, dyrektywa ATEX dotyczy zarówno producentów, jak i użytkowników urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem. Producent jest odpowiedzialny za dostarczenie produktów zgodnych z dyrektywą, natomiast użytkownik musi zapewnić ich prawidłową eksploatację i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa.

Co to jest atmosfera wybuchowa?

Atmosfera wybuchowa to przestrzeń, w której mieszanina substancji łatwopalnych z powietrzem, pod normalnymi warunkami atmosferycznymi, po zapłonie prowadzi do samo propagującego się frontu płomienia. Jest to przestrzeń, w której istnieje ryzyko wybuchu.

W jakich warunkach może powstać atmosfera wybuchowa?

Atmosfera wybuchowa może powstać w wielu różnych warunkach. Typowo, może to być spowodowane obecnością gazów, pyłów, mgieł lub par, które mogą stanowić źródło zapłonu pod wpływem iskry, otwartego ognia, wysokiej temperatury lub innych źródeł zapłonu.

Jak można zminimalizować ryzyko wybuchu?

Ryzyko wybuchu można zminimalizować na wiele sposobów. Jednym z najważniejszych jest zapewnienie, że urządzenia i systemy ochronne są zgodne z dyrektywą ATEX. To oznacza, że muszą spełniać określone wymagania w zakresie konstrukcji i bezpieczeństwa.

Jakie są wymagania dla producentów urządzeń i systemów ochronnych?

Wymagania dla producentów urządzeń i systemów ochronnych są wyjątkowo szczegółowe. Muszą one posiadać odpowiednią dokumentację, która potwierdza, że ich produkty spełniają wymagania dyrektywy ATEX, co obejmuje przeprowadzenie odpowiednich testów i ocen, a w niektórych przypadkach wymaga nawet certyfikacji przez ciało notyfikowane.

Czy istnieją wyjątki od wymagań dyrektywy ATEX?

Tak, istnieją pewne wyjątki od wymagań dyrektywy ATEX. Te wyjątki dotyczą głównie urządzeń i systemów ochronnych, które są przeznaczone do użytku w określonych typach atmosfer, takich jak atmosfery podziemne czy atmosfery wysokiego ciśnienia.

Jakie sankcje grożą za niewywiązanie się z wymagań dyrektywy?

Sankcje za niewywiązanie się z wymagań dyrektywy mogą być bardzo surowe i obejmować takie kary jak grzywny, zakaz sprzedaży produktów na terenie Unii Europejskiej, a nawet odpowiedzialność karną w przypadku poważnych naruszeń.

Jakie są zasady uzyskiwania zgodności poza UE?

Producenci urządzeń i systemów ochronnych, którzy chcą sprzedawać swoje produkty poza granicami Unii Europejskiej, muszą przestrzegać przepisów obowiązujących w danym kraju.

Czego dotyczą przepisy odnoszące się do ochrony przeciwwybuchowej

Przepisy dyrektywy ATEX dotyczące ochrony przeciwwybuchowej obejmują szczegółowe wymagania dotyczące projektowania, testowania, certyfikacji i utrzymania urządzeń i systemów ochronnych.